Επιτυχόντες στις εξετάσεις, επιτυχόντες και στη ζωή;

Κάθε χρονιά ο Αύγουστος και ο Σεπτέμβρης είναι δυο μήνες συναισθηματικά φορτισμένοι για ένα μεγάλο μέρος της κοινωνίας. Είναι οι μήνες όπου οι απόφοιτοι του δευτεροβάθμιου επιπέδου εκπαίδευσης μαθαίνουν αν και πού θα συνεχίσουν την καριέρα τους. Θα γίνουν φοιτητές σε κάποιο δημόσιο ίδρυμα ή θα αναζητήσουν διέξοδο σε ιδιωτικούς εκπαιδευτικούς οργανισμούς;

Αυτός ο «αγώνας» προς τις εισαγωγικές εξετάσεις είναι που δυναστεύει τα τελευταία τρία με τέσσερα χρόνια τις ζωές των εφήβων-υποψηφίων και των οικογενειών τους. Στις περισσότερες περιπτώσεις η προετοιμασία για τις εξετάσεις αποτελεί και τον μοναδικό στόχο των μαθητών, των γονέων, του σχολικού συστήματος, των καθηγητών.

Δύσκολα αρνείται κανείς ότι η κατοχή ενός πανεπιστημιακού τίτλου σπουδών δεν είναι σημαντική αν αναλογιστεί κανείς πώς διαμορφώνονται οι εργασιακές δομές στις σύγχρονες οικονομίες. Όμως, το όραμα που χτίζεται στο μυαλό ενός δεκαοχτάχρονου ισοδυναμεί με μια επιλογή ζωής ή θανάτου. Η επιτυχία στις εξετάσεις είναι κάτι σημαντικό-είναι, όμως, το συμβάν αυτό καθοριστικό για το επερχόμενο ταξίδι ενός δεκαοχτάχρονου «στον στίβο της ζωής»;

Δεν χρειάζεται να εμβαθύνει κανείς ιδιαίτερα για να καταλήξεί στην αρνητική απάντηση: όχι δεν είναι τόσο καθοριστική η επιτυχία στις εξετάσεις ώστε να ταυτίζεται με μια αίσθηση ευζωίας και εύκολης αποκατάστασης. Ακόμη κι αν υπάρχει η τόλμη να ταυτιστεί η εισαγωγή στα πανεπιστήμια με την αξιόλογη και αξιόπιστη επιστημονική κατάρτιση, είναι ξεκάθαρο ότι η επιτυχία στη ζωή απαιτεί δεξιότητες που δεν διδάσκονται στα αμφιθέατρα. Δεν αρκούν οι τεχνοκρατικές γνώσεις για να μην βουλιάξει κανείς στα δάνεια και στους ατέλειωτους τόκους, δεν αρκεί η παρακολούθηση κάποιου μαθήματος στη διάρκεια ενός εξαμήνου για να καταστεί κάποιος ικανός να χτίζει ανθρώπινες σχέσεις που προάγουν τη ζωή του, δεν αρκεί η γνώση λογιστικών πράξεων για να καταφέρει κανείς την αγορά ενός σπιτιού ή αυτοκινήτου με τη «φιλική» συμμετοχή των τραπεζών χωρίς να δέσει τα γηρατειά του με την αποπληρωμή της σχετικής δόσης.

Κάθε νέος στην εποχή του, σύμφωνα με την κουλτούρα της κοινωνίας που μεγαλώνει και την κοινωνική τάξη που ανήκει, αναθρέφει μέσα του και ένα όνειρο για τη ζωή του-από ένα τίποτα μέχρι την κατάκτηση υλικών και πνευματικών στόχων. Η συμβολή της «επιλογής ζωής» κατά τις εισαγωγικές εξετάσεις είναι υπερτιμημένη και καταστροφική για την ψυχοσύνθεση του μαθητή. Δεν είναι ούτε το τέλος ούτε η αρχή. Είναι ένα μικρό βήμα για μια κατεύθυνση με τις πολλαπλές επιλογές και απαγορεύσεις ή για μια άλλη κατεύθυνση. Είναι ακόμη ένας σταθμός από τους άπειρους που βρίσκονται στον πραγματικό κόσμο της καθημερινότητας, της εργασίας, των ερωτικών σχέσεων, των επαγγελματικών επαφών, της οικογένειας.

Είναι, όμως, ένα μεγάλο βήμα στην προσωπική ανάπτυξη του ατόμου. Είτε επιτύχει είτε όχι η δοκιμασία μόνο θετικά αφήνει. Αυτό συμβαίνει επειδή, εξ’ ορισμού, αναγκάζει τον μαθητή να συμμετάσχει σε κάτι που ίσως δεν θέλει, σε κάτι πιεστικό, σε κάτι καταναγκαστικό, σε κάτι που δημιουργεί ανταγωνισμό με τους υπόλοιπους εξεταζόμενους, σε κάτι που πιθανόν θα αποδειχθεί ωφέλιμο. Αυτές είναι οι διαδικασίες κοντά στην καθημερινότητα ενός εργαζόμενου, ενός άνεργου, ενός χωρισμού, μιας αποτυχημένης συμβίωσης, μιας μακροχρόνιας φιλίας που καταστράφηκε, είναι κοντά στις πιέσεις των επαγγελματιών να στήσουν μια νέα δουλειά, να εισπράξουν χρήματα από την αγορά, να κάνουν πωλήσεις, να προσελκύσουν πελατεία, είναι κοντά στον απολυμένο εργαζόμενο που αναζητά μια νέα εργασία για να συντηρήσει το σπίτι και την οικογένειά του.