Τί είδους πανεπιστήμιο θέλουμε;

Πριν από λίγες ημέρες το Πανεπιστήμιο Δυτικής Μακεδονίας έστειλε επιστολή στους τοπικούς φορείς ζητώντας να ενημερωθεί για τις απόψεις τους σχετικά με την κατεύθυνση, τον χαρακτήρα και την υποδομή που θεωρούν ότι πρέπει να έχει το νέο εκπαιδευτικό ίδρυμα. Χωρίς αμφιβολία, η κίνηση αυτή είναι αξιοπρόσεκτη, κυρίως, επειδή δείχνει ότι η Διοίκηση έχει τη διάθεση να ακούσει και να μάθει χωρίς να εθελοτυφλεί με δικαιολογία την αυθεντία και τον τίτλο της.

Το ζητούμενο του είδους του πανεπιστημίου προδιαθέτει για απάντηση ως προς τον χαρακτήρα των προπτυχιακών και μεταπτυχιακών προγραμμάτων σπουδών που θα υλοποιεί.Ως προς αυτή τη διάσταση, το πανεπιστήμιο θα πρέπει να παρέχει σύγχρονη γνώση στην κατεύθυνση της μοναδικής, ίσως, διεξόδου για το ελληνικό οικονομικό τέλμα: της επιχειρηματικότητας, είτε στον χώρο του λιανικού εμπορίου είτε των υπηρεσιών, είτε με τη μορφή στελέχους, είτε με την μορφή της αυτοαπασχόλησης. Το τελευταίο που θα πρέπει να συμβεί είναι η τυπική πανεπιστημιακή συμπεριφορά της παραγωγής επιμορφωμένων αποφοίτων που ονειρεύονται να γίνουν δημόσιοι υπάλληλοι. Επιπλέον, ευχής έργο είναι η διαμόρφωση τέτοιας κουλτούρας στο εσωτερικό του πανεπιστημίου ώστε να ευνοείται ο πειραματισμός, η διαφορετικότητα και, στην πιο παραγωγική έκφραση, η έρευνα. Είναι βασικό, το ίδρυμα να συντηρεί και να προωθεί την «πανεπιστημονική» γνώση και παιδεία, τουλάχιστον με τη μορφή θεατρικών ομάδων, ομάδων φωτογραφίας και κινηματογράφου. Αν προεκτείνει κανείς τη σκέψη και αφεθεί λίγο στην αφέλεια του οραματισμού, μπορεί να σκεφτεί ένα χώρο όπου θα μπορούν να υπάρχουν μικρές και ερασιτεχνικές, μέχρι κάποιο βαθμό, ομάδες εργασίας (μικρά think tanks), χωρίς, φυσικά, το ευτελές κομματικό πατρονάρισμα και αλισβερίσι των σημερινών κομματικών φοιτητικών παρατάξεων.

Ως προς τη δομή λειτουργίας, είναι αυτονόητο ότι το νέο ίδρυμα θα πρέπει να χαρακτηρίζεται από πληρότητα προσωπικού, ικανή αλλά όχι διακοσμητική και αλαζονική γραμματιακή παρουσία, άρτια και λειτουργική υποδομή σε αίθουσες, χώρους συγκεντρώσεων, υποδομές νέων τεχνολογιών και παροχές προς τους φοιτητές. Μια καινοτομία για τα ελληνικά ιδρύματα που μπορεί να προωθηθεί, αφού πρόκειται ουσιαστικά για την εκκίνηση του πανεπιστημίου, είναι το management μέσω στόχων-αποτελεσμάτων, υπονοώντας τη διαρκή αξιολόγηση του αποτελέσματος, της λειτουργίας και της διοίκησης. Σε πιο προχωρημένο στάδιο, με μια δόση ουτοπισμού, θα μπορούσε να γίνεται και επιλογή των εισακτέων, θέτοντας το ίδιο το ίδρυμα τα κριτήρια εισαγωγής.

Κυρίως, όμως, εκείνο που χρειάζεται δεν είναι ακόμη ένα πανεπιστημιακό ίδρυμα, ακόμη ένας μηχανισμός για το «μαγείρεμα» της αριθμητικής της ανεργίας. Απαιτείται ένα ίδρυμα, το οποίο θα πιέζει τον Δήμο, την Περιφέρεια, την Νομαρχία να αναπτύξουν υποδομές στην περιοχή ώστε να ευνοηθεί η εγκατάσταση νέων επιχειρήσεων, ερευνητικών κέντρων, επαγγελματιών και επιστημόνων με τελικό αποτέλεσμα την ευκολότερη μεταφορά και παραγωγή γνώσης και την ουσιαστικότερη διασύνδεση εκπαίδευσης-αγοράς εργασίας. Αυτό δεν είναι κάτι ξένο ή πρωτόγνωρο για πολλές χώρες του δυτικού κόσμου. Δεν είναι τυχαίο ότι στη Silicon Valley είναι συγκεντρωμένες οι πιο καινοτόμες και hi-tech εταιρίες στον κόσμο δίπλα-δίπλα με τα πιο αξιόλογα πανεπιστήμια και ερευνητικά κέντρα. Άλλωστε, αν το δει κανείς από την πολιτική και οικονομική σκοπιά, η ανταλλαγή γνώσης και έρευνας σ’ αυτό το επίπεδο είναι το μοναδικό, για τη σημερινή κατάσταση, αντίβαρο του κόστους της εργασίας και της ανελαστικότητας που επιδεικνύει η αγορά εργασίας στην χώρα.