Πολυτεχνείο: Η πνευματική αποκατάσταση

Έχουν περάσει περισσότερα από 30 χρόνια από τις σημαντικότατες στιγμές των γεγονότων του Πολυτεχνείου. Ήταν μια εξέγερση που είχε όλα τα χαρακτηριστικά μιας πραγματικής επανάστασης: μαχητικότητα, συνείδηση, κουλτούρα. Οι φοιτητές εκείνη την στιγμή βρέθηκαν σε μια χωροχρονική σύνθεση όπου οι αρχές της πολυπλοκότητας συνταίριαξαν, στο περιβάλλον της «ανωμαλίας» της δικτατορίας, της καταπίεσης, της πνευματικής ανάγκης για διέξοδο, της διάχυτης απαίτησης για λύσεις σε κοινωνικά προβλήματα, και λειτούργησαν ως το μαχητικό μέτωπο και ως φορείς μετάβασης από το κατώτερο όριο της καμπής σε μια καινούργια ανοδική πορεία επαναγέννησης γεμάτη από πνευματικότητα, όρεξη και ανανεωτικές ιδέες.

Πολλούς από τους συμμετέχοντες σε εκείνες τις στιγμές, που επανατροφοδότησαν την ελληνική κοινωνική και πνευματική μηχανή, τους συναντάει κανείς σήμερα στο πεδίο της πολιτικής. Φορείς μια γνήσιας ιδεολογικής κουλτούρας, οι περισσότεροι πέρασαν από κύματα που αδυσώπητα χτυπούσαν την πολιτική τους σχεδία, αφήνοντάς τους άλλες φορές χωρίς κομματική στέγη και άλλες φορές με μια πικρία που οφείλεται στην διαπίστωση ότι με τις πολιτικές πρακτικές που εφάρμοσαν στην συνέχεια δεν κατάφεραν να υλοποιήσουν το όραμα που γεννήθηκε από τις στιγμές της εξέγερσης.

Η πολιτική που συναντάει κανείς σήμερα, με όλες τις αντιθετικές εκφάνσεις, είναι, ουσιαστικά, ιδεολογικό παιδί της γενιάς του Πολυτεχνείου. Ολόκληρη η πολιτική σκέψη έχει γεννηθεί από εκείνες τις στιγμές, και, κυρίως, αναπτύχθηκε μέσα από τις ζυμώσεις που ακολούθησαν. Και, φυσικά, από αυτό το σύστημα δεν μπορούσε να λείπει η «μνήμη» των αγώνων και της αντίδρασης. Με την ματιά της Ιστορίας, η διαδικασία αυτή, που αναγκάζει τους πολίτες και τους νέους ανθρώπους να ξαναδούν εκείνα τα γεγονότα αποστασιοποιημένα και χωρίς φανατισμό, είναι η πλέον δημιουργική αφού λειτουργεί διδακτικά και αποδίδει την αναγνώριση για την ελευθερία που βιώνει κανείς σήμερα.

Ωστόσο, αρκετοί, μέσης ηλικίας πλέον, πολιτικοί εκφράζουν την πικρία τους ότι, σύμφωνα πάντα με την διαπίστωσή τους, οι σημερινοί νέοι, πολίτες της ηλικιακής ομάδας από 20 μέχρι 35, δεν έχουν πολιτικούς προβληματισμούς και ενδιαφέρον. Μερικές φορές η κριτική που ασκείται γίνεται απαξιωτική προβάλλοντας την γενιά τους ως την τελευταία πολιτικά ενεργή και παραγωγική. Πρόκειται για έναν προβληματισμό που ομοιάζει με την κλιμακτήριο όπου η γυναίκα ανησυχεί για το αν συνεχίζει να προκαλεί το ενδιαφέρον και τα βλέμματα. Έτσι και οι πολιτικοί αυτοί ανησυχούν στον ενδεχόμενο ότι υπάρχει η πιθανότητα να μην συγκινούν πλέον πολιτικά.

Στην προσπάθεια ανάλυσης της στάσης αυτής βοηθούν τα εξής: πρώτο σημείο, η δικιά τους γενιά είναι αυτή που δημιούργησε το πολιτικό ιδεολογικό περιβάλλον του σήμερα. Δεύτερο, η προσπάθεια καπήλευσης των γεγονότων του Πολυτεχνείου, με διαρκή αναφορά στην ανωτερότητα, οδήγησε σε ένα είδος «αγιοποίησής τους». Τρίτο, η συμπεριφορά αυτή παρήγαγε ένα κλίμα όπου η δημιουργική σκέψη των νέων γενεών δεν αναπτύχθηκε αυτόνομα και δεν επαναστάτησε ενάντιων της παλιάς ιδεολογίας, διαδικασία φυσιολογική για την εξελικτική διαδικασία, έμεινε ανάπηρη και η ανησυχία για τα κοινωνικά και πολιτικά προβλήματα καλύφθηκε από τις απαντήσεις των παλαιότερων στην βάση της «εμπειρίας» και «αυθεντίας». Τέταρτον, οι πολιτικές, κοινωνικές και οικονομικές συνθήκες είναι εντελώς διαφορετικές σήμερα από εκείνες που επικρατούσαν σε παγκόσμιο και εθνικό επίπεδο εκείνη την περίοδο. Πέμπτο, η σύγχρονη νέα γενιά βασανίζεται από πιο δύσκολα ερωτήματα σε σχέση με την δεκαετία του ’70 που έχουν να κάνουν με την ανασφάλεια του μέλλοντος, της εργασίας, τις ανθρώπινες σχέσεις, την αγωνία του διαρκούς ανταγωνισμού παρόλο που έχει κατακτηθεί ένα σεβαστό και αξιοπρεπές επίπεδο υλικής ευμάρειας. Έκτο, στον 21ο αιώνα, το κύμα της παγκοσμιοποίησης, εκτός από τα θετικά στοιχεία, φέρνει μαζί και έντονα αντιθετικές αρνητικές θέσεις ασκώντας πίεση στις ίδιες τις αποφάσεις των ανθρώπων σε θέματα που έχουν να κάνουν με τον σεβασμό της ίδια της προσωπικότητας, την απορρόφηση των κυμάτων μετανάστευσης, την δημιουργία οικογένειας. Έβδομο, στο ιδεολογικό χάρτη που επικρατεί σήμερα, οι διαφορές που ορίζουν την διαχωριστική γραμμή είναι ιδιαίτερα αχνές οπότε η αντίληψη της επανάστασης χάνει τον πολεμικό της χαρακτήρα και κερδίζει έδαφος ο πνευματικός της χαρακτήρας.

Έτσι, η νεαρή και νεανική σκέψη έχει επηρεαστεί καθοριστικά από την ασφυκτική επίδραση της προηγούμενης γενιάς. Οι συνθήκες θα ήταν ευνοϊκές αν οι αγώνες του παρελθόντος είχαν την θέση που έπρεπε: θεωρητική ανάλυση και ενσωμάτωση στην κοινωνική και πολιτική πραγματικότητα. Τότε μόνο οι κατακτήσεις του παρελθόντος προσφέρουν δημιουργικά. Διαφορετικά, οι στοχαστές που προήλθαν από τα γεγονότα του ’73 κινδυνεύουν να μετατραπούν σε ιδεολογικά απολιθώματα αφού δεν έχουν συμβάλλει στην παραγωγή νέων στοχαστών. Η γενιά αυτή βρίσκεται μπροστά σε μια πρόκληση. Είναι απαραίτητο να συμπεριφερθούν όπως ένας καλός γονέας: παρόλο που μπορεί να νιώθει πληγωμένος και παραμελημένος, ο γονέας χαίρεται όταν τα παιδιά του ανοίγουν τα φτερά τους και, στη συνέχεια, μόνα τους πλέον, με την ανάσα της αποτυχίας δίπλα τους και το ρίσκο της συντριβής, ξεπερνούν αλλά δεν καταστρέφουν το παλιό για να γεννήσουν το καινούργιο.