Μαθήματα “δυτικής ανωτερότητας”

Πριν από τα Χριστούγεννα, ένας από τους μεγαλύτερους σεισμούς που έχουν συμβεί στην σύγχρονη παγκόσμια ιστορία προκάλεσε καταστροφές στις περιοχές της Ταϋλάνδης, της Σρι Λάνκα και των γύρω περιοχών τέτοιας έκτασης που δύσκολα μπορεί να χωρέσει ο νους του ανθρώπου. Υλικές καταστροφές, συντρίμμια, ολόκληρα παράκτια χωριά εξαφανίστηκαν από τον χάρτη, εικόνες πανικού, χάους και αναρχίας, απόγνωσης. Αμέτρητες ανθρώπινες ζωές χάθηκαν, κυριολεκτικά αμέτρητες, αφού η, οποιασδήποτε μορφής επίσημη κυβέρνηση των περιοχών, ανακοίνωσε ότι σταματά η καταμέτρηση των θυμάτων λόγω αδυναμίας παρακολούθησης του αριθμού των νεκρών. Το μέγεθος του σεισμού ήταν τόσο μεγάλο ώστε οι επιστήμονες ανακοίνωσαν ότι προκλήθηκαν γεωφυσικές μεταβολές στην συμπεριφορά του πλανήτη. Μεγάλωσε η διάρκεια της ημέρας κατά μερικά χιλιοστά του δευτερολέπτου, ο άξονας περιστροφής της Γης έχει υποστεί μετατόπιση που οδήγησε σε μια ταλάντωση με εκτιμώμενη διάρκεια δεκαετίας και ενισχύθηκαν οι φόβοι για ένα ανεξέλεγκτο «ντόμινο» σεισμών σε παγκόσμια κλίμακα.

Οι πρώτες εικόνες της καταστροφικής επέλασης των τσουνάμι, αποτέλεσμα του θαλάσσιου επίκεντρου του σεισμού, έδειχναν ότι είχε απομείνει από παραλιακά καταστήματα χτισμένα πρόχειρα, χωρίς τεχνική δομή, με υλικά που θυμίζουν πλίθους, με οροφές από λαμαρίνες. Και μέσα σ’ αυτή την τριτοκοσμική, κυριολεκτικά, εικόνα μπορούσε να διακρίνει κανείς επιγραφές της καπιταλιστικής επιρροής, επίδρασης και αναπτυξιακής συμβολής μεγάλων εμπορικών επιχειρήσεων της Δύσης-της Sony, της Kodak, της Coca Cola.

Οι περιοχές αυτές, μαζί με χώρες της Αφρικής, της Νότιας Αμερικής και, γενικότερα, της Νοτιοανατολικής Ασίας, αποτέλεσαν την διέξοδο του εμπορικού και οικονομικού τέλματος των αγορών της δυτικής Ευρώπης και της βόρειας Αμερικής. Η υπόσχεση των «αναπτυγμένων» χωρών προς τον Τρίτο Κόσμο για εθνική ανεξαρτησία, αυτόνομη ανάπτυξη και οικονομική βοήθεια ήταν εντυπωσιακή στην δήλωση αλλά κενή στο περιεχόμενο. Πρακτικά, το μόνο που επιτεύχθηκε ήταν η διείσδυση εμπορικών επιχειρήσεων στην επικράτεια των χωρών αυτών και η ανάπτυξή τους χωρίς τα, θεωρητικά συμφωνημένα, «αντισταθμιστικά οφέλη»: δημιουργία φυσικών και άυλων υποδομών, απόδοση φόρων και εσόδων στο κράτος, ενίσχυση της συμβολικής ισχύς του κράτους σε παγκόσμια κλίμακα.

Το άρμα για της ανάπτυξη της κερδοφορίας των εγκατεστημένων επιχειρήσεων ήταν ο τουρισμός. Οι στρατηγικοί σχεδιαστές των διοικήσεών τους, εκμεταλλευόμενοι την φυσική ομορφιά των χωρών, έχτισαν ένα δίκτυο από παροχές υπηρεσία διασκέδασης και ψυχαγωγίας με κεντρικά σημεία τα πολυτελή ξενοδοχεία, τα ακριβά εστιατόρια, την, ασύλληπτης επικοινωνιακής ευρηματικότητας, προώθηση των τουριστικών προορισμών. Η υποστήριξη όλων αυτών των δραστηριοτήτων, στο παρασκήνιο, επιτυγχάνεται με την εξοντωτική εργασία των ντόπιων, τους απάνθρωπους μισθούς των νεαρών εργαζομένων-ένας όρος με περιεχόμενο διαφορετικό από εκείνο της δυτικής αντίληψης- την ανεξέλεγκτη μαύρη αγορά κάθε λογής προϊόντος-από υλικά αγαθά μέχρι ανθρώπινα όργανα και σώματα.

Το πραγματικό, όμως, επίτευγμα του αναπτυξιακού αγγίγματος της Δύσης βρίσκεται στην, με κάθε τρόπο προβαλλόμενη, εκλαμβανόμενη διαφορετικότητα του κατοίκου της ως προς τους ανθρώπους των χωρών εκείνων. Η μονομερής ανάπτυξη των προορισμών αυτών προς όφελος της μιας μόνο πλευράς και το κλίμα υποδοχής των τουριστών δημιουργεί την πεποίθηση της ανωτερότητας των Δυτικών. Η αντίληψη της σχέσης κυρίου-υπηρετικού προσωπικού είναι έκδηλη σε κάθε βήμα των επισκεπτών: από τα πολυτελή καταλύματα, τις εξωτικές περιηγήσεις, την συμπεριφορά προς τους σκληρά εργαζομένους στους δρόμους του Πουκέτ, της Ινδονησίας, της Σρι Λάνκα. Ο τελευταίος σεισμό στην περιοχή είναι μια καλή ευκαιρία που αποδεικνύει αυτήν την «ανώτερη κοσμοαντίληψη».

Παρόλο που κινδύνεψαν πολλοί τουρίστες, παρόλο που χάθηκαν πολλές ζωές, παρόλο που οι συνθήκες διαβίωσης ευαισθητοποίησαν εκατοντάδες ανώνυμους και επώνυμους μακριά από τις περιοχές της καταστροφής, υπάρχει ένας μεγάλος αριθμός τουριστών που νιώθει την «ασφάλεια» της δυτικής καταβολής τους, την προστασία της απόστασης από το πρόβλημα, την απαξίωση και την έλλειψη στοιχειώδους ευαισθησίας, εκτός αν η καταστροφή χτυπήσει το κατώφλι του σπιτιού τους. Με το πρόσχημα ότι είναι απαραίτητη η στήριξη των χωρών μέσω του τουρισμού, συνεχίζουν της διακοπές τους, αλλάζουν tour, χρησιμοποιούν πολύ περισσότερο αντιηλιακό, διότι η νέα κλίση του άξονα της Γης έφερε τον Ήλιο πιο κοντά, ανησυχούν αν θα βρουν ζεστό νερό και χαβιάρι στο ξενοδοχείο και, κάποιες φορές, σε μια προσπάθεια να βρει διέξοδο η πλήξη τους παρά να εκδηλωθεί το ενδιαφέρον τους, παρατηρούν τα υποτυπώδη συνεργεία που αγωνίζονται να βρουν τάξη μέσα στα συντρίμμια, λίγα μέτρα μακριά τους, όπως οι ράθυμοι τουρίστες της φωτογραφίας.

**Η φωτογραφία δημοσιεύτηκε στο περιοδικό «Κ», τεύχος 85, 16/01/05