Η ευρωπαϊκή έκδοση του Business Week, περίπου ένα χρόνο πριν, είχε εκτενές αφιέρωμα στην Κίνα και την Ινδία χρησιμοποιώντας τον επιτακτικό τίτλο «Τι πρέπει να ξέρουμε τώρα»¹. Η κάλυψη του θέματος ξεκινούσε με την παράθεση στατιστικών στοιχείων για τις κοινωνίες τους. Στην κοινωνία της Κίνας, οι ενήλικες θεωρούν τους εαυτούς τους άτομα κατά 66%, θεωρούν ότι δεν είναι σημαντικό να αποκτήσουν παιδιά κατά 23% και το 64% από αυτούς συμμερίζονται την άποψη ότι οι παντρεμένοι άντρες θα πρέπει να κάνουν δουλειές στο σπίτι². Αν απέκρυπτε κανείς την πληροφορία ότι πρόκειται για την Κίνα, εύκολα ο αναγνώστης θα μπορούσε να θεωρήσει ότι πρόκειται για μια κοινωνία δυτικού κράτους που έχει αφομοιώσει τις τυπικές, πλέον για Ευρώπη και Αμερική, παραμέτρους κοινωνικοποίησης και επιτυχίας: ατομική ανεξαρτησία και επιδίωξη της ατομικής προόδου, ισότητα των δυο φύλων, δυνατότητα διαφοροποίησης από τις παραδοσιακές αντιλήψεις για την οικογένεια και τα παιδιά. Αυτά είναι μερικά από τα στοιχεία που αντικατοπτρίζουν την αποδοχή φιλελεύθερων ιδεών σε κοινωνίες που, παραδοσιακά, έχουν συνδέσει την πορεία τους στους αιώνες με τις ιδέες του κομφουκιανισμού, με τις ιδέες της πνευματικής ανωτερότητας και της κοινωνικής ομοιογένειας, με την αποστασιοποίηση από την υλική ματαιοδοξία.

Τριάντα χρόνια μετά το ουσιαστικό τέλος της Πολιτιστικής Επανάστασης του Μαο Τσε Τουνγκ και έξι χρόνια στον εικοστό πρώτο αιώνα, η Κίνα μπορεί με τρομακτική ευκολία να πιστωθεί ένα συγκλονιστικό επίτευγμα για την έκταση του σύγχρονου κόσμου: επηρεάζει τις κινήσεις και τις επιλογές μεγάλων κρατών, προκαλεί σημαντική πίεση στις οικονομίες τους, θέτει υπό αμφισβήτηση και αίρεση κοινωνικές και προσωπικές αξίες και καθορίζει και μετασχηματίζει τους ρυθμούς ζωής απλών πολιτών.

Κίνα: Μια χώρα, μια κοινωνία, πολλαπλές ταχύτητες

Η Κίνα του 21ου αιώνα σημαίνει πολλά και διαφορετικά πράγματα. Εκτός από τη σημαντική γεωγραφική έκταση που καταλαμβάνει, φιλοξενεί περισσότερο από το 1/5 του παγκόσμιου πληθυσμού. Στο εσωτερικό της, η ίδια η κατανομή του πληθυσμού τείνει να γίνεται όλο και περισσότερο ανισομερής με την τάση συγκέντρωσης του πληθυσμού στα παράλια του Ειρηνικού Ωκεανού να αυξάνει. Αυτό, ταυτόχρονα, αντικατοπτρίζει και τις διαφορετικές ταχύτητες οικονομικής ανάπτυξης της χώρας. Οι σημαντικές οικονομικές δραστηριότητες, εκείνες που ξεφεύγουν από την προσήλωση στις παρελθούσες σοσιαλιστικές μεθόδους και αγγίζουν τη σύγχρονη επιχειρηματικότητα της νέας οικονομίας, βρίσκονται κατανεμημένες στις νοτιοανατολικές περιοχές αφήνοντας τις «κλασσικές» βιομηχανίες μαζικής παραγωγής να φιλοξενούνται στην ενδοχώρα. Ακόμη και ο τρόπος οργάνωσης των ίδιων των επιχειρήσεων, σε νομικό επίπεδο, χαρακτηρίζεται από σημαντική ανομοιογένεια επιτρέποντας, άλλοτε περισσότερο και άλλοτε λιγότερο, την κεντρική κρατική εμπλοκή και επιρροή. Επιπλέον, στη νοτιοανατολική Κίνα, οι απασχολούμενοι στις επιχειρήσεις, «τρέχουν» με διαφορετικές ταχύτητες. Τα στελέχη των επιχειρήσεων, οι οποίοι οφείλουν τις καριέρες τους στο πανίσχυρο Κομμουνιστικό Κόμμα, έχουν διαφορετικό τρόπο ζωής, διαφορετικές προοπτικές και, επομένως, διαφορετικές ελπίδες για το μέλλον από τους μυριάδες απλούς εργάτες, οι οποίοι, αγκομαχούν καθημερινά όχι για να χτίσουν το μέλλον τους αλλά, κυρίως, για να εξασφαλίσουν την καθημερινή τους επιβίωση. Έτσι, στη χώρα αυτή, σχεδόν σε οποιαδήποτε έκφανση της ύπαρξής της υπάρχουν δυο πόλοι: αυτός που εξελίσσεται ταχύτητα, που αντιλαμβάνεται τις αλλαγές και συντονίζεται, επιτυχώς, με αυτές και αυτός που, μετά βίας, καταφέρνει να μη χάσει την επαφή με την ταχέως μεταβαλλόμενη πραγματικότητα.

Κίνα: Μια χώρα, ένα φαινόμενο, ένα σημείο μελέτης

Λόγω αυτού του διττού της χαρακτήρα, η Κίνα, πλέον, αποτελεί αντικείμενο θεωρητικής μελέτης αναλυτών και συγγραφέων, σε αντιστοιχία με την προσέλκυση μελετητικού ενδιαφέροντος της Ιαπωνίας στις δεκαετίες του ’70 και ’80. Το σημαντικό στοιχείο της μελέτης των κινήσεων της Κίνας στη διεθνή σκακιέρα έχει να κάνει με τη δυνατότητα των διαφορετικών αναλύσεων. Υπάρχει πληθώρα βιβλίων που αναδεικνύουν την ανωτερότητα της στρατηγικής της Κίνας, την αμείλικτη ανταγωνιστική της θέση απέναντι σε παραγωγικές βιομηχανίες παραδοσιακά ισχυρών οικονομιών, όπως των Ηνωμένων Πολιτειών και της Γερμανίας, τη σοφιστικέ χρήση της μεθόδου της δημιουργικής αντιγραφής και της «αποδόμησης των τιμών»³, την αστείρευτη πηγή εργατικού δυναμικού και την πειθαρχημένη συμπεριφορά του. Την ίδια στιγμή, μπορεί κανείς να βρει ανάλογο αριθμό βιβλίων και μελετών που εκτιμούν ότι τα ίδια, ακριβώς, χαρακτηριστικά αποτελούν και τους λόγους για τους οποίους η οικονομία της Κίνας δεν στηρίζεται σε στέρεες βάσεις.

Η αναζήτηση στο δικτυακό βιβλιοπωλείο Amazon⁴ σχετικά με την επιχειρηματικότητα στην Κίνα επέστρεψε 5829 βιβλία⁵, στα οποία περιλαμβάνονται μελέτες, προτάσεις, αναλύσεις και εκτιμήσεις για τον τρόπο και τη φιλοσοφία του επιχειρείν στην Κίνα, για τις μεθόδους και τη στρατηγική τόσο των εγχώριων μονάδων παραγωγής όσο και για τις επιλογές παγκόσμιων επιχειρήσεων. Την ίδια στιγμή, η αντίστοιχη αναζήτηση σχετικά με την επιχειρηματική δραστηριότητα και στρατηγική της Ιαπωνίας, μιας χώρας που επέδειξε οικονομική άνθηση τις προηγούμενες δεκαετίας και, κατά παρόμοιο τρόπο, αποτέλεσε απειλή και πηγή προβληματισμού για τις οικονομίες του δυτικού κόσμου, επέστρεψε 3259 καταχωρήσεις στην κατηγορία “Business & Investing”⁶.

Η αναζήτηση τίτλων σε ένα άλλο σημαντικό δικτυακό βιβλιοπωλείο, το Barnes & Noble⁷, επέστρεψε 3970 τίτλους και σημαντικές καταχωρήσεις θεωρούνται, επιγραμματικά, οι εξής:

1. One Billion Customers: Lessons from the Front Lines of Doing Business in China9, James McGregor, 2005
2. Harvard Business School on Doing Business in China10, Harvard Business School Press, 2004
3. China, Inc.: How the Rise of the Next Superpower Challenges America and the World11, Ted C. Fishman, 2006
4. China: The Balance Sheet: What the World Needs to Know about the Emerging Superpower12, C. Fred Fred Bergsten, Bates Gill, Nicholas R. Lardy, Derek J. Mitchell, 2006
5. China Shakes the World: A Titan’s Breakneck Rise and Troubled Future and the Challenge for America13, James Kynge, 2006
6. Doing Business in China14, Tim Ambler, Morgen Witzel, Morgen Witzel, 2003

Κίνα: Μια κατάκτηση στις σπουδές Διοίκησης Επιχειρήσεων

Η επίδραση της οικονομικής ανάπτυξης και του επιχειρηματικού μοντέλου της Κίνας έχει επηρεάσει και τις σπουδές στον χώρο της Διοίκησης Επιχειρήσεων. Πλέον, οι μεγαλύτερες πανεπιστημιακές σχολές προσφέρουν προγράμματα Μ.Β.Α. με επικέντρωση ή με σημαντικό μερίδιο στο περιεχόμενο των προγραμμάτων τους σε θέματα επιχειρηματικότητας και συμπεριφοράς στην Κίνα¹⁵. Χαρακτηριστικά είναι τα προγράμματα Μ.Β.Α. των London Business School (LBS)¹⁶, Berlin School of Economics¹⁷ και University of Hamburg, με περιεχόμενο σπουδών αποκλειστικά για τις συνθήκες στην κινέζικη οικονομία¹⁸.

Επίλογος

Είναι φανερό ότι το φαινόμενο Κίνα έχει γεννήσει, εκτός από τις επιχειρηματικές ευκαιρίες για κάποιους και την απότομη ανεργία για άλλους, πολλαπλές τάσεις, διαφορετικές προσεγγίσεις και αντικρουόμενες απόψεις. Στα ελληνικά, δυο βιβλία δείχνουν ξεκάθαρα ότι δεν είναι παράλογο και εξωπραγματικό να παραθέσει κανείς σοβαρά επιχειρήματα τόσο για την υποσχόμενη άνοδο της οικονομίας της χώρας όσο και για «τα πήλινα πόδια» της κινέζικης οικονομίας. Το βιβλίο Κίνα Α.Ε.¹⁹ του Ted C. Fishman αντιπροσωπεύει μια θετική προσέγγιση για την αφύπνιση του κόκκινου γίγαντα και την μεταμόρφωσή του σε οικονομικό υπεργίγαντα. Από την άλλη πλευρά, το βιβλίο Η Στρατηγική της Κίνας²⁰ των Πάνου Μουρδουκούτα και Yuko Arayma, ψηλαφίζει τις βάσεις της κινέζικης μηχανής και δείχνει, κατά την άποψη των συγγραφέων, ότι τα τεράστια βήματα ανάπτυξης της Κίνας δεν συνοδεύονται από αντίστοιχη ανάπτυξη στέρεων θεμελίων, γεγονός που, κατά τις προβλέψεις τους, θα αποτελέσει και τροχοπέδη στην περαιτέρω ανάπτυξη της χώρας.

¹ Business Week, European Edition, 22/29 August 2005

² http://images.businessweek.com/ss/05/08/chinaindia/index_01.htm (2η εικόνα)

³ Μέθοδος διείσδυσης στην αγορά κατά την οποία πωλούνται εισαγόμενα προϊόντα σε πολύ χαμηλές τιμές, καθιστώντας τα μη ανταγωνίσιμα από τους εγχώριους παραγωγούς. Μέχρι σήμερα είναι η πιο προσφιλής μέθοδος πώλησης της Κίνας και, από την πλευρά της, η πιο αποδοτική δεδομένου ότι είναι το μοναδικό ανταγωνιστικό πλεονέκτημα που μπορεί να επιδείξει μέχρι τώρα.

⁴ http://www.amazon.com

⁵ http://www.amazon.com/s/ref=nb_ss_gw/104-0060984-0187941?url=search-alias%3Daps&field-keywords=china+business&Go.x=0&Go.y=0 (Πρόσβαση: 01/10/2006)

⁶ http://www.amazon.com/s/ref=sr_nr_i_0/104-0060984-0187941?ie=UTF8&keywords=japan%20business%20&rh=i%3Aaps%2Ck%3Ajapan%20business%20%2Ci%3Astripbooks&page=1 (Πρόσβαση: 01/10/2006)

⁷ http://www.bn.com

⁸ http://search.barnesandnoble.com/booksearch/results.asp?WRD=china+business&z=y (Πρόσβαση: 01/10/2006)

⁹ http://search.barnesandnoble.com/booksearch/isbnInquiry.asp?z=y&EAN=9780743258395&itm=1

¹⁰ http://search.barnesandnoble.com/booksearch/isbnInquiry.asp?z=y&EAN=9781591396383&itm=2

¹¹ http://search.barnesandnoble.com/booksearch/isbnInquiry.asp?z=y&EAN=9780743257527&itm=4

¹² http://search.barnesandnoble.com/booksearch/isbnInquiry.asp?z=y&EAN=9781586484644&itm=6

¹³ http://search.barnesandnoble.com/booksearch/isbnInquiry.asp?z=y&EAN=9780618705641&itm=8

¹⁴ http://search.barnesandnoble.com/booksearch/isbnInquiry.asp?z=y&EAN=9780415310154&itm=9

¹⁵ http://www.mba.hobsons.com και αναζήτηση με λέξη κλειδί: “china”, (Πρόσβαση: 01/10/2006)

¹⁶ http://www.london.edu/programmes2188.html (Πρόσβαση: 01/10/2006)

¹⁷ http://www.mba.hobsons.com/organisation/505/berlin_school_of_economics/institutionProfile (Πρόσβαση: 01/10/2006)

¹⁸ http://www.icgs.de/RELAUNCH/pages/mibechinafocus.php (Πρόσβαση: 01/10/2006)

¹⁹ Κίνα Α.Ε., Ted C. Fishman, εκδ. Κλειδάριθμος, 2006

²⁰ Η Στρατηγική της Κίνας, Πάνος Μουρδουκούτας & Yuko Arayma, εκδ. Αθ. Σταμούλης, 2006